زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
 

حقوق ابن سبیل





حقوق ابن سبیل از مسائلی است که در قرآن کریم به آن پرداخته شده است.


۱ - وظیفه پیامبر خدا




۱.۱ - پرداخت حقوق بدون تبذیر


پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم، موظف به ادای حقوق در راه ماندگان، بدون تبذیر:
و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل و لاتبذر تبذیرا.

۱.۲ - ادای حقوق ابن سبیل


پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم، موظف به ادای حقوق در راه ماندگان:
فـات ذا القربی حقه و المسکین و ابن السبیل...

۲ - لزوم پرداخت حق ابن سبیل



پرداخت حق در راه ماندگان، امری لازم:
و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل...
فـات ذا القربی حقه... و ابن السبیل...

۳ - خمس




۳.۱ - ابن سبیل از ذریه پیامبر


در راه ماندگان از ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم (سادات) صاحب حق واجب از خمس درآمدها:
و اعلموا انما غنمتم من شیء فان لله خمسه و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل.... (با توجه به این که «غنمتم» در هر نوع فائده عمومیت دارد. شامل هر نوع درآمدی می‌شود و مقصود از «ابن السبیل» در آیه فوق براساس روایات متعدد، در راه ماندگان از ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم است.)
و ءات ذا القربی حقه... و ابن السبیل.... (مقصود از «ذاالقربی» ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم است. روایتی از امام زین العابدین علیه‌السّلام نیز همین مطلب را تایید می‌کند. نقل شده پس از نزول آیه فوق حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فدک را به حضرت فاطمه علیهاالسّلام اعطا کرد. این شان نزول قرینه است که این آیه مدنی است نه مکی و بنابراین مقصود از حق ابن سبیل نیز می‌تواند خمس باشد.)
فـات ذا القربی حقه... و ابن السبیل...

۳.۲ - نشانه ایمان به خدا و قرآن


پرداخت حق در راه ماندگان از خمس درآمدها، نشانه ایمان به خدا و قرآن:
و اعلموا انما غنمتم من شیء فان لله خمسه و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل ان کنتم ءامنتم بالله و ما انزلنا علی عبدنا یوم الفرقان...

۴ - زکات




۴.۱ - وجوب پرداخت از زکات


وجوب پرداخت بخشی از زکات به در راه ماندگان:
انما الصدقت للفقراء... و ابن السبیل فریضة من الله...

۴.۲ - اقتضای علم و حکمت خدا


اختصاص حقی برای در راه ماندگان از زکات، مقتضای علم و حکمت خدا:
انما الصدقت... و ابن السبیل فریضة من الله و الله علیم حکیم.

۵ - فیء




۵.۱ - توزیع عادلانه ثروت


توزیع عادلانه ثروت، فلسفه اختصاص یافتن حقی از فیء برای در راه ماندگان:
ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل کی لا یکون دولة بین الاغنیاء منکم...

۵.۲ - مصداق تقواپیشگی


ادای حق ابن سبیل از ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از فیء، مصداق تقواپیشگی:
ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل... و ما ءاتیکم الرسول فخذوه و ما نهیکم عنه فانتهوا و اتقوا الله.... (امر «اتقوا الله» در ذیل آیه، پس از بیان حکم «فیء» و این که هرچه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم امر کرد، باید پذیرفت و از هر چه نهی کرد، باید امتناع ورزید، می‌تواند به منزله ذکر عام پس از خاص باشد؛ یعنی عمل به حکم فیء، از مصادیق تقوا است.)

۳.۱ - ابن سبیل از ذریه پیامبر


در راه ماندگان از ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم، برخوردار از حق فیء:
ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی... و ابن السبیل.... (در روایات، مقصود از ابن سبیل ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم هستند. گفتنی است: که «فیء» به غنایمی اطلاق می‌شود که بدون جنگ در اختیار مسلمانان قرار گیرد.)

۶ - پانویس


 
۱. اسراء/سوره۱۷، آیه۲۶.    
۲. روم/سوره۳۰، آیه۳۸.    
۳. اسراء/سوره۱۷، آیه۲۶.    
۴. روم/سوره۳۰، آیه۳۸.    
۵. انفال/سوره۸، آیه۴۱.    
۶. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ج۱، ص۳۶۶.    
۷. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نورالثقلین، ج۲، ص۱۵۹.    
۸. اسراء/سوره۱۷، آیه۲۶.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۶، ص۲۴۳.    
۱۰. روم/سوره۳۰، آیه۳۸.    
۱۱. انفال/سوره۸، آیه۴۱.    
۱۲. توبه/سوره۹، آیه۶۰.    
۱۳. توبه/سوره۹، آیه۶۰.    
۱۴. حشر/سوره۵۹، آیه۷.    
۱۵. حشر/سوره۵۹، آیه۷.    
۱۶. حشر/سوره۵۹، آیه۷.    
۱۷. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نورالثقلین ج۵، ص۲۷۸.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۹، ص۴۳۱.    


۷ - منبع



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲، ص۱۹۶، برگرفته از مقاله «حقوق ابن سبیل».    


رده‌های این صفحه : ابن سبیل | موضوعات قرآنی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.